Blog
Yozgat Sancağı Mutasarrıflığı’ndan Dâhiliye Nezareti’ne gönderilen 30 Ağustos 1897 tarihli vesikada, “padişahımız sayesinde Yozgat’ta inşa olunan büyük saat kulesinin tamamlanmasıyla mülkî ve askerî memurların, ulema, eşraf ve şehrin ileri gelenlerinin hazır olduğu bir merasimle resmî açılışının yapıldığı, bu vesileyle halife hazretlerine hayır dualar edildiği, bu esnada çekilen fotoğraflardan birinin teneke mahfazaya konularak padişaha sunulmak üzere postaneye verildiği” aktarılır.
Yozgat Sancağı mutasarrıfı Ahmed Edib’in mührüyle gönderilen bu yazı ve fotoğrafı teslim alan Dâhiliye Nazırı Memduh Paşa, 20 Eylül 1897’de kendi üst yazısıyla beraber, gelen evrakı Sadaret makamına iletir. Devrin sadrazamı Halil Rıfat Paşa da bu evrakı, 30 Eylül 1897’de Sultan İkinci Abdülhamid Han’a takdim eder.
Zarif bir sanat eseri olan Yozgat Saat Kulesi’nin resmî açılışının, Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın tahta çıkışının (31 Ağustos 1876) yirmi birinci senesine; açılış müjdesi ve fotoğrafının takdiminin de sultanın doğumunun (21 Eylül 1842) elli beşinci yıldönümüne denk getirilmeye çalışılmış olması muhtemeldir.
Saat Kulesinin Mimarî Yapısı
Bir dönem Yozgat tarihine damga vuran ve bütün
ihtişamıyla günümüze ulaşmayı başaran asırlık saat kulesinin sırrı; inşasında kullanılan taş malzemesinde ve bu muhteşem eseri gönül hoşnutluğuyla yapan, yaptıran ve yaşatanların alın terlerinde saklıdır. O yüzden bir eseri; ya yapan, ya yaptıran, ya da yaşatan olmak lazımdır ki -dünya döndükçe- isimleri her daim hayırla yad edilsin. O devirlerde, hükümet binası yakınında, bütün haşmetiyle yükselen Yozgat Saat Kulesi de Tevfikizade Ahmet Bey’in teşebbüsleriyle Şakir Usta’ya yaptırılır. Osmanlı Arşivleri’nde yer alan 31 Ekim 1901 tarihli bir vesikada, “Yozgat muteberanından eski belediye reisi Tevfik Efendizade Ahmet Şükrü Efendi’nin eğitim, bayındırlık ve hayır işlerinde gösterdiği üstün hizmetlerden dolayı üçüncü rütbe ile taltif edildiği” belirtiliyor. Bu vesika, Ahmet Bey’in Yozgat’ta hayır işlerinde her zaman en önde koştuğunu teyit etmesi açısından çok mühimdir.
Saat kulesini dikkatle incelediğimizde, devrin mimarî anlayışı ve Osmanlı zarafeti hakkında önemli bilgilere sahip oluyoruz. Şehrin her noktasından rahatlıkla görülebilecek şekilde yapılan saat kulesi; kaide, gövde ve köşk kısımlarından oluşuyor. Enine silmelerle yedi bölüme ayrılan yapı, 30 santim kalınlığında sağlamlığıyla bilinen yerel sarı bazalt kesme taşlarla inşa edilmiştir. Yaklaşık 16 metre yüksekliğindeki bina, kare prizma gövdelidir. Kaide kısmındaki oda, muvakkithane olarak kullanılıyor olabilir.
Fransa’nın Morez Şehrinden Gelen Saat
Şüphesiz kulenin en çok dikkat çeken özelliği, ahşap köşkün üzerini örten, dalgalı, saçaklı armudî kubbesidir. Burada yer alan çanın sesinin uzaklara kadar duyurulması için kenarlarında açıklıklar bırakılmıştır.
Kurşunla kaplı kubbe, 1984’teki onarımda kalayla örtülmüştür. Onun altında dört yönde, 80 cm çapında, üzerinde İslâmî rakamların yazılı olduğu yuvarlak saat kadranları bulunur. Kule ile aynı yaşta olan saat, Fransız yapımı olup üzerinde L. D. Odobey Cadet- Morez (Jura) yazısı okunur. Bu bilgi, saatin Fransa’nın Jura’ya bağlı Morez şehrinde bulunan saat fabrikasında Louis Delphin Odobey tarafından imal edildiğini gösterir. Bir zamanlar topuzu, çelik halatları, kovaları, burçları, dişlileri, sarkacıyla mekanik bir donanıma sahip olan saatin 250 kg ağırlığındaki çanı her yarım ve tam saatlerde vurur ve sesi şehrin her tarafında yankılanırdı.
Kuleye, kuzey duvarındaki yuvarlak kemerli kapıdan girilir. Üst katlara “Z” şeklinde zikzak çizen ahşap merdivenle çıkılır. Gövdenin orta bölümünde, saatin ağırlıklarının rahatça aşağı yukarı doğru inip çıkması için boşluklar bırakılmıştır. Kulenin ikinci katı hariç her katta, yuvarlak kemerli küçük pencereler, saat kadranının üstünde de oval pencereler bulunur. Bu pencereler sayesinde kulenin içi daima aydınlık olur.
Saat kulesinin en son katı, köşk kısmıdır.
Buradaki saat mekanizması üzerinde yer alan küçük bir saat, bir mille yukarıya bağlıdır. Bu mil, kulenin dışındaki saat kadranlarında bulunan akrep ve yelkovanı hareket ettirir.
Tescilli Kule
Yozgat’ın tarihî sembollerinden, ayrıntılardaki farkları, silmeleri, pencereleri, şerefesi, armudî kubbesiyle özgün bir yapı olan saat kulesi, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı tarafından 1978’de, korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Şehrin en işlek meydanında, sağlam ve güçlü yapısıyla ahaliyi selamlayan Yozgat Saat Kulesi, zamanı göstermenin ötesinde, şehre kimlik kazandıran bir buluşma noktası, bir mihenk taşı ve daha önemlisi övünç kaynağıdır. Bu vesileyle ilk defa yayınladığımız vesika ve fotoğraflar sayesinde, birçok resmî ve gayri resmî kaynakları tashih etmenin, bilgilerimizi zenginleştirmenin iftiharını yaşıyoruz. Ecdadımızın bizlere yadigâr bıraktığı benzer eserleri daha fazla koruma ve sahiplenme hususunda katkımız olabildiyse, kendimizi mutlu addederiz.